«Εστιν ουν τραγωδία...»

Tου Κωστα Λεονταριδη

O δικαιολογημένος θαυμασμός για τα έργα και τις ημέρες των αρχαίων προγόνων μας, έχει στέρεες ρίζες, με στρεβλή εκδήλωσή του την κληρονομική έπαρση που φούσκωνε με αέρα τα μυαλά ημών των νεοελλήνων. Η σιγουριά ότι σε εμάς ανήκει ο τίτλος του πιο προικισμένου λαού της οικουμένης, μάς έκανε να πορευόμαστε με παραμυθίες, να αδρανούμε και να χρεώνουμε στους ξένους κάθε δική μας αστοχία και τραγωδία. Παράλληλα, στο φαντασιακό μας οπλοστάσιο παρέμενε διαχρονικά ενεργός ο από μηχανής θεός με τις σωτήριες παρεμβάσεις του. Η επιχειρηματολογία μας, ωστόσο, ενισχυόταν από ηχηρές, θωπευτικές τοποθετήσεις επιφανών αλλοδαπών. Αλλοι από ανυπόκριτο φιλελληνισμό, άλλοι από διπλωματικό τακτ, άλλοι από συμπόνια ή πολιτική αλληλεγγύη, συνυπογράφουν: «η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει». Σημειώνω δύο τελευταίες όμορες παροτρύνσεις, ανθρώπων από πολύ διαφορετικά πεδία.

Η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον εκτιμά ότι «το έθνος που έχτισε τον Παρθενώνα, που εφηύρε τη Δημοκρατία και που ενέπνευσε ολόκληρο τον κόσμο, μπορεί να αντιμετωπίσει κάθε δυσκολία». Ο αειθαλής, μέγας Γάλλος σκηνοθέτης και διανοητής Ζαν - Λυκ Γκοντάρ, σκαπανέας της «νουβέλ βαγκ», αποφαίνεται ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα οφείλουν στους Ελληνες. Γιατί; Μα για την «εφεύρεση» της λογικής, της επαγωγικής σκέψης, ως εργαλείου για κάθε ουσιώδη διάλογο, για κάθε πειστική αποτύπωση νοημάτων, για κάθε απόφαση συλλογική ή ατομική. Σ’ αυτό το «άρα» που έσπειρε ο Αριστοτέλης ως προαπαιτούμενο για να κάνουμε το επόμενο λογικό βήμα, και μετά το επόμενο, μέχρι να καταλήξουμε κάπου, στηρίχθηκε η διεθνής κιβωτός της συνεννόησης, λέει ο Γκοντάρ. Ο ίδιος πρότεινε –σκηνοθετική αδεια– στο παγκόσμιο χωριό, την επιβολή «λογικόσημου» κάθε φορά που κάποιος μη Ελλην κάνει χρήση αυτού του κοσμογονικού «άρα» για ν’ ανέβει στο επόμενο σκαλοπάτι με τη βοήθεια του μυαλού του. Τα εν λόγω έσοδα θα κατατίθενται δίκην πνευματικής αποζημίωσης σε ένα (φιλόπτωχο) ταμείο υπέρ σωτηρίας Ελλήνων.

Ομως, πρέπει να συμφωνήσουμε στο εξής. Τα ανέξοδα υμνολόγια των δύο υψηλών θαυμαστών και πολλών άλλων που ενστερνίζονται τα λεγόμενά τους, εγείρουν διά της πλαγίας, μια ερώτηση–πρόκληση: χωρίς την εκ μέρους μας αποδοχή νέων συνθηκών διαβίωσης που υπαγορεύει η τρέχουσα επώδυνη λογική, πότε και πώς θα πάψουμε να θεωρούμαστε αποκούρελα της Ευρώπης;

Υπάρχει εύκολη απάντηση: ο αριστοτελικός ορισμός «έστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας…» που αποστηθίσαμε μηχανικά στα σχολικά χρόνια ασκούμενοι στην τεχνική της παπαγαλίας, κατατίθεται ως πιστοποιητικό συγγένειας με τους προγόνους μας, που έκαναν τόσα πολλά για να ομφαλοσκοπούν οι μακρινοί απόγονοί τους. Μ’ αυτή την επιλογή, καλά μας ξεμπερδέματα στο διηνεκές.