«ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ελεύθερη αγορά». Για τον Τσανγκ αυτό είναι θεμελιώδες αξίωμα. Η έννοια της ελεύθερης αγοράς, όπως χρησιμοποιείται, ανήκει περισσότερο στη σφαίρα της θεολογίας παρά της εφαρμοσμένης οικονομίας.
Στις ταινίες κουνγκ φου που γυρίζονταν σωρηδόν στο Χονγκ Κονγκ την δεκαετία του '70, όλοι θαύμαζαν τους φοβερούς μαχητές των πολεμικών τεχνών που έκαναν άλματα στον αέρα. Μετά, όπως αναφέρει ο Τσανγκ, όλοι απογοητεύτηκαν όταν έμαθαν ότι οι μαχητές αυτοί ήταν δεμένοι με σύρματα, που δεν φαίνονταν στον κινηματογραφικό φακό.
Το ίδιο ισχύει και για την περιβόητη ελευθερία της αγοράς. Οσο και αν οι δογματικοί υποστηρικτές της επιμένουν, η ελευθερία είναι μια «υποκειμενική έννοια». Με άλλα λογια, αν δώσουμε στους ανθρώπους την ελευθερία της επιλογής -που τόσο λατρεύουν οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι- δεν θα υπάρχουν κανόνες ούτε για την παιδική εργασία, ούτε για τη μόλυνση του περιβάλλοντος από βιομηχανίες και αυτοκίνητα, ούτε για τη δόμηση των πόλεων. Ο Τσανγκ επιμένει σε αυτό, η παγκόσμια οικονομία έχει πάντα κανόνες, αλλά μοιάζουν πια αόρατοι όπως τα σύρματα που κρατούσαν στον αέρα τους μαχητές-ηθοποιούς. Και αντί για άλλα επιχειρήματα, παρουσιάζει όλους τους αμερικανούς προέδρους και πολιτικούς που βρίσκονται πάνω στα δολάρια, εξηγώντας πως κανένας από αυτούς τους ιστορικούς άνδρες δεν εφάρμοσε τέτοια δόγματα. Αντίθετα, έφτιαξαν το οικονομικό σύστημα μιας από τις πιο ισχυρές χώρες του κόσμου βασισμένοι στην ισχυρή προστατευτική παρέμβαση του κράτους.
Αν το δόγμα της ελεύθερης αγοράς απορυθμίζει το σύστημα στις πλούσιες χώρες, για τον κορεάτη οικονομολόγο η εφαρμογή του στις φτωχές είναι καταστροφική. Ενα μάθημα ιστορίας είναι απλό για να πείσει και τον πιο δύσπιστο. Η Βρετανία υιοθέτησε την αρχή του ελεύθερου εμπορίου στα τέλη του 1860, όταν ήταν πια η πρώτη χώρα σε βιομηχανική παραγωγή. Οι ΗΠΑ ουσιαστικά δεν εφάρμοσαν ποτέ τη συνταγή του νεοφιλελευθερισμού, αντίθετα χρησιμοποίησαν κυρίως τον προστατευτισμό και τις επιδοτήσεις. Οι χώρες του Τρίτου Κόσμου που βγήκαν από την αποικιοκρατία και ακολούθησαν μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία αναπτύχθηκαν σημαντικά. Στην αντίθετη μεριά βρίσκονται χώρες που ακολουθώντας τις συμβουλές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας -οργανισμών που ελέγχονται από τις πλούσιες χώρες της Δύσης- βρέθηκαν σε δεινή θέση. Δηλαδή, άσχετα με την προπαγάνδα του νεοφιλελευθερισμού, η ελευθερία ισχύει μόνο για τις χώρες που γίνονται έρμαιο των δανειστών τους, οι οποίοι με μοναδική υποκρισία τις αναγκάζουν να εφαρμόσουν πολιτικές που οι ίδιοι ποτέ δεν πίστεψαν.
Τέλος, αν κάτι προωθεί μετά μανίας ο νεοφιλελευθερισμός είναι η αρχή της ισότητας των ευκαιριών. Υπάρχει και ένα κλασικό παράδειγμα, αυτό του Αλεχάντρο Τολέδο, πρώην προέδρου του Περού, που ξεκίνησε από λούστρος και έφτασε στο ανώτατο αξίωμα της χώρας του. Είναι μια κλασική ιστορία για το πώς ο καπιταλισμός δίνει στον καθένα την ευκαιρία να πραγματοποιήσει τα όνειρά του. Μόνο που, όπως αντιτάσσει ο Τσανγκ, ο Τολέδο είναι ένας, ενώ τα παιδιά που ακόμα ζούνε κάτω από άθλιες συνθήκες διαβίωσης, είτε στα χωριά στον Τρίτο Κόσμο είτε στα γκέτο των δυτικών μητροπόλεων, είναι πολλά. Και σύμφωνα με εκθέσεις στις ΗΠΑ, αν δεν υπάρχει ένα ελάχιστα εγγυημένο εισόδημα και ένα σύστημα δωρεάν εκπαίδευσης και υγείας, όλα όσα απορρίπτουν οι νεοφιλελεύθεροι, τότε μόνο η ισότητα των ευκαιριών δεν κάνει μια κοινωνία ούτε πιο δίκαιη και σίγουρα ούτε πιο δημοκρατική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου