Εξαιρετικό θέμα για τα κολλήματα που έχουμε με τα αρχαιολογικά μας και δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε ούτε τις πέτρες (θα αξιοποιήσουμε τη δημόσιας περιουσία κατά ΔΝΤ;). Όσο για τον Β. Βενιζέλο, που σίγουρα τώρα ξεροσταλιάζει ο ίδιος τρία τέταρτα (και δεν φεύγει) έξω από τα γραφεία της τρόικας, είναι θέμα να διώχνεις έτσι τον Όλιβερ Στόουν. Γιατί, αν μη τι άλλο, η λεπτομέρεια κάνει τη διαφορά...
Και πώς χάσαμε τον «Αλέξανδρο» του Ολιβερ Στόουν; Ο διευθυντής φωτογραφιας Φαίδων Παπαμιχαήλ υποστηρίζει πως, όταν ο Στόουν ήρθε να δει τον Ευάγγελο Βενιζέλο, έχοντας ξεκαθαρίσει πως δεν ήθελε λεφτά αλλά μόνο υποστήριξη, περίμενε γύρω στα τρία τέταρτα έξω από το γραφείο του. Στο τέλος σηκώθηκε κι έφυγε...
Ξένες ταινίες, ελληνικά διλήμματα
ΤΗΣ ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ (venardu@enet.gr)
Σε εποχές που η Ελλάδα έχει ανάγκη από έσοδα και θετική προβολή, θα φανταζόταν κανείς πως οι αρμόδιοι θα επιδίωκαν τη διαφήμησή της μέσα από ξένες κινηματογραφικές παραγωγές.
Αν και το «Μάμα μία» συνέβαλε στην αύξηση του αριθμού των τουριστών στη Σκόπελο, ωστόσο μετά βίας κατάφερε να πάρει άδεια για τα γυρίσματα του γάμου στην εκκλησία στο Τρίκερι.Οι οποίες και δουλειά θα έδιναν στους ντόπιους, και θα τόνωναν την τοπική οικονομία, και θα στήριζαν τον τουρισμό. Γιατί όμως οι περισσότεροι ξένοι κινηματογραφιστές επιλέγουν άλλες, λιγότερο προνομιούχους χώρες; Διότι απλώς δεν τους διευκολύνουμε...
Εδώ και χρόνια, γινόμαστε αποδέκτες παραπόνων από κινηματογραφιστές για τη γραφειοκρατία αλλά και την αρνητικότητα που επιδεικνύει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο απέναντι σε κάθε λογής γυρίσματα σε αρχαιολογικούς χώρους, κάστρα κ.λπ.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, ο οποίος για τις ανάγκες της ταινίας του «Film Socialism» (περισσότερα στη σελ. 6) ζήτησε άδεια για γυρίσματα στην Επίδαυρο. Το ΚΑΣ απαίτησε σενάριο. Ο γάλλος σκηνοθέτης δεν δουλεύει έτσι. Οσο η ελληνική πλευρά προσπαθούσε να βρει λύση, εκείνος ήρθε incognito στον Πειραιά για σύντομα γυρίσματα ξεχνώντας την ιδέα της Επιδαύρου.
Πρόσφατα αρνήθηκαν και στο «America-The next top model» με την Τάιρα Μπανκς ένα γύρισμα στο κάστρο της Σπιναλόγκας, διότι ο χώρος έχει συνδεθεί με τον ανθρώπινο πόνο. Οι παραγωγοί αντιπρότειναν το μεσαιωνικό φρούριο της Καζάρμας, αλλά το αίτημα έφτασε στο ΚΑΣ τη μέρα που είχαν προγραμματιστεί τα γυρίσματα! Η εισήγηση άλλωστε ήταν αρνητική.
«Είχαμε πέντε στα πέντε απορριπτικά» μας είπε ο Αγγελος Βενέτης, από την ΒΟΟ (εταιρεία παραγωγής του «Κυνόδοντα») και εκτελεστής παραγωγός του προγράμματος στην Ελλάδα. «Ομως στη Σπιναλόγκα δεν θα γυρίζαμε στο φρούριο, που είναι αρμοδιότητα της Αρχαιολογίας, αλλά στα χαλάσματα. Ούτε βέβαια θα κοροϊδεύαμε τον τόπο». Το ΚΑΣ τούς αρνήθηκε και την Κνωσό, όπου τα κορίτσια θα εμφανίζονταν απλώς να πηγαίνουν εκδρομή. Ακόμα και τη Λατώ, «που είναι έναν παρατημένος αρχαιολογικός χώρος με πεσμένη περίφραξη. Τελικά αναγκαστήκαμε να κάνουμε αρχαία από φελιζόλ. Οι άνθρωποι απόρησαν».
Ακόμα και το «Μάμα μία» μετά βίας κατάφερε να ξεπεράσει το πρόβλημα που ανέκυψε με μια βυζαντινή εκκλησία στο Τρίκερι, όπου τελικά γυρίστηκε η σκηνή του γάμου.
Το θετικό είναι πως, έστω και με καθυστέρηση, στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου λειτουργεί το Hellenic Film Commission (www.hfco.gr), για να διευκολύνει τις ξένες παραγωγές στην Ελλάδα. Τέτοια συτονιστικα γραφεία, μας είπε ο Μάρκος Χολέβας, ο οποίος έστησε και λειτούργησε επί τρία χρόνια το Film Commission, υπάρχουν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Σύντομα ιδρύεται ένα ακόμα: η δημιουργία του «Athens Film Office» (www.filmathens.com) από τον Δήμο Αθηναίων θα ανακοινωθεί επισήμως στα τέλη του καλοκαιριού, αλλά ήδη λειτουργεί πιλοτικά.
Οπως μας είπε η υπεύθυνη δημόσιων σχέσεων της Εταιρείας Τουριστικής και Οικονομικής Ανάπτυξης του δήμου, Καλλιόπη Ανδριοπούλου, «στόχος μας είναι να παρέχουμε κάθε δυνατή πληροφόρηση και εξυπηρέτηση σε ελληνικές και ξένες παραγωγές που γυρίζονται στα όρια του δήμου μας: από ταινίες, μέχρι διαφημιστικά και σίριαλ. Θα τους προτείνουμε εναλλακτικούς χώρους και γενικώς θα τους ελαφρύνουμε απ' όλη αυτήν τη γραφειοκρατεία».
Αν και ο νέος κινηματογραφικός νόμος κατήργησε τη γενική άδεια για γυρίσματα στην Ελλάδα, χρειάζονται ακόμα πολλές άδειες για γυρίσματα στο ιστορικό κέντρο... Για να γυρίσει κανείς στο Μοναστηράκι θα χρειαστεί άδεια από το ΥΠΕΧΩΔΕ ώστε να στήσει την κάμερα στον δρόμο, άδεια από την Αρχαιολογική Υπηρεσία για να περπατήσει ο ήρωας στον πεζόδρομο και μία ακόμα από τον Δήμο Αθηναίων για να τον τραβήξει σε πλατεία!
«Εμείς θα τους βγάζουμε αυτές τις άδειες. Στόχος μας είναι η Αθήνα να καταστεί φιλική πόλη για κάθε είδους κινηματογράφηση και να έρθει στο προσκήνιο» εξηγεί η Κ. Ανδριοπούλου. Θα συνεργαστεί δε με όλους τους αρμόδιους φορείς.
Τις δεκαετίες του '50 και του '60 οπότε γυρίστηκαν πολλές θρυλικές ξένες παραγωγές στην Ελλάδα («Το παιδί και το δελφίνι», «Πριγκίπισσα Σίσι», «Ζορμπάς» κ.ά.), υπεύθυνο για τις άδειες ήταν το υπουργείο Βιομηχανίας. Για τα γυρίσματα της ιστορικής ταινίας «Τα κανόνια του Ναβαρόνε» υποψήφιες χώρες ήταν επίσης η Γιουγκοσλαβία και η Αίγυπτος. Λέγεται πως ήταν αρκετό ένα τηλεφώνημα στον Καραμανλή ώστε το ΓΕΣ να παράσχει κάθε διευκόλυνση. Σήμερα η (όχι πάντα αδικαιολόγητη) δυσπιστία του ΚΑΣ απέναντι σε πολλές εμπορικές παραγωγές, η γραφειοκρατία και η έλλειψη αντισταθμιστικών ωφελών στέλνουν τους ξένους σε χώρες όπως η Μάλτα, η Ισπανία, το Μαρόκο.
Τι σημαίνουν όμως αυτά τα «αντισταθμιστικά οφέλη»; «Οι παραγωγοί», εξηγεί ο Μ. Χολέβας, «γνωρίζουν καλά πως μια χώρα έχει τέραστιο τουριστικό όφελος από μια διεθνή ταινία. Ζητούν λοιπόν από αυτήν να καλύψει ένα μέρος των εξόδων που κάνουν εκεί. Στην Ελλάδα αυτό δεν συμβαίνει. Γι' αυτό, το Film Commission προσπαθεί να παρέχει στους παραγωγούς διευκολύνσεις μέσω των τοπικών κοινωνιών ή να τους φέρει σε επαφή με εταιρείες διανομής».
Στις περιπτώσεις πάντως του «Μαντολίνου του λοχαγού Κορέλι», του «Μάμα μία» και του «Ερωτα αλά ελληνικά» της Βαρντάλος, ο ΕΟΤ κάλυψε κάποιες δαπάνες ξενοδοχείων και διατροφής. Ο Μ. Χολέβας θεωρεί πως ακόμα και σήμερα θα μπορούσαν να βρεθούν λεφτά: «Αυτή τη στιγμή υπάρχουν κάποια κονδύλια για να διαφημιστεί η Ελλάδα μέσω του ΕΟΤ. Ενα μέρος θα μπορούσε να πάει σε ξένες κινηματογραφικές παραγωγές. Περισσότερο θα ωφεληθούμεν απ' ό,τι μ' ένα σποτάκι».
Η παλιότερη ταινία του Μπεσόν «Απέραντο γαλάζιο» έδωσε τεράστια ώθηση στον τουρισμό της Αμοργού. Ακόμα και στην Κεφαλλονιά υπήρξε μια τόνωση του τουρισμού, παρά το ότι «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» δεν είχε μεγάλη διεθνή επιτυχία. Οσο για τη Σκιάθο και τη Σκόπελο κάποιοι θεώρησαν πως η τοπική κοινωνία και ο ΕΟΤ δεν αξιοποίησαν όπως έπρεπε την απήχηση του «Μάμα μία». Αλλοτε έγιναν αδέξιες προσπάθειες: όταν ο Δημ. Αβραμόπουλος βρισκόταν στο τιμόνι του ΕΟΤ, με ειδικό σύμβουλο τον Νίκο Μαστοράκη, έταζαν λαγούς με πετραχήλια στους ξένους παραγωγούς. Είχαν μάλιστα εκδώσει τον οδηγό «Shooting in Greece». Οταν όμως οι Αμερικανοί απευθύνονταν στο γραφείο του ΕΟΤ στο Λος Αντζελες για περαιτέρω λεπτομέρειες, δεν ήξεραν πώς να τους κατευθύνουν...
Για τους ξένους η Ελλάδα έχει ένα ατού: την αίσθηση της ασφάλειας και το θετικό κλίμα από πλευράς των περισσότερων κατοίκων. Ομως αυτά δεν χρησιμεύουν απέναντι στη γραφειοκρατία. Το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως αρνήθηκε το αίτημα του Film Commission να παράσχει περιπολικά και ενστόλους για κάποιες σκηνές της ταινίας του Κώστα Γαβρά «Ο παράδεισος στη Δύση». «Κάθε πέντε και δέκα μάς ζητάτε παροχές για ταινίες» είχαν απαντήσει ενοχλημένες κάποιες υπάλληλοι. Και να σκεφτεί κανείς πως την εποχή εκείνη το ΥΠΠΟ είχε θέσει τον διάσημο σκηνοθέτη επικεφαλής της επιτροπής που θα επεξεργαζόταν ένα σχέδιο νόμου για το σινεμά!
«Αν τέτοια πράγματα στήνονταν σωστά θα μπορούσε να υπάρχει οικονομικό όφελος για τις υπηρεσίες που παρέχονται» επισημαίνει ο Μ. Χολέβας. «Ξέρετε πως στην Αμερική οι σύλλογοι των συνταξιούχων αστυνομικών διατηρούν σε άψογη κατάσταση τις στολές τους και τα περιπολικά τους και μπορούν να συμμετέχουν σε ταινίες είτε ως κομπάρσοι είτε ως τεχνικοί σύμβουλοι; Με αυτόν τον τρόπο ο σύλλογός τους κερδίζει κάποια χρήματα».
Γνωρίζοντας τη βραδύτητα και τη δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίζονται πολλές αιτήσεις από το ΚΑΣ, το Film Commission προειδοποιεί τους ξένους παραγωγούς να μην έχουν υπερβολικές απαιτήσεις σε σχέση με αρχαιολογικούς χώρους. Ομως οι περισσότεροι ποντάρουν ακριβώς σε αυτούς. Οι παραγωγοί της ταινίας «Nicostratos -ένα ξεχωριστό καλοκαίρι» με τον Εμίρ Κουστουρίτσα, που γυρίστηκε σε Σίφνο και Μήλο, ήθελαν το αρχαίο θέατρο της Μήλου. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία απάντησε ότι υπήρχε κίνδυνος λόγω στατικών προβλημάτων. «Ενας κινηματογραφιστής, με τις τεχνικές του γνώσεις, θα μπορούσε να στήσει την κάμερα σε ένα σημείο που δεν θα έθετε σε κίνδυνο ούτε το μνημείο ούτε τους ανθρώπους» υποστηρίζει ο Μ. Χολέβας. «Ομως οι αρχαιολόγοι διέκοψαν κάθε διάλογο με την απλή φράση "απαγορεύεται". Χρειάζεται πλέον μια ευελιξία».
Μια συνήθης διατύπωση του ΚΑΣ είναι πως «το είδος της εκπομπής δεν συνάδει με τον αρχαιολογικό χώρο». Πρόσφατα, με το σκεπτικό αυτό, αρνήθηκαν στο MTV να κάνει γυρίσματα στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και στην Αρχαία Αγορά για τις ανάγκες του «Make a beauty» (ηρωίδα κάθε φορά είναι μια ανασφαλής έφηβος η οποία ταξιδεύει σε όμορφες πόλεις της Ευρώπης και σταδιακά μεταμορφώνεται). Τελικά εξασφάλισε την Αρεοπαγίτου, αλλά επετράπη το γύρισμα μονο έξω από την Αρχαία Αγορά. «Πόρτα έφαγε» και ένα δημοφιλές ρωσικό σίριαλ που ζητούσε τον λόφο του Φιλοπάππου. Οι Ρώσοι δεν ήρθαν καν στην Ελλάδα.
Μετά από όλα αυτά καταλαβαίνει κανείς πως η Ακρόπολη αποτελεί ένα οχυρό που, τελευταία, μόνο η Βαρντάλος κατάφερε να... αλώσει. Ο Χρήστος Ζαχόπουλος της είπε ναι σε όλα: Ολυμπία, Δελφούς, Ακρόπολη. Το αποτέλεσμα ήταν μετριότατο και σήμερα ουκ ολίγοι αρχαιολόγοι το επικαλούνται ανεπισήμως, ως παράδειγμα προς αποφυγήν. Κι όμως: δεν ήταν η Ακρόπολη που δυσφημίστηκε από την ταινία...
Οι αρμόδιοι αρνήθηκαν και τη φωτογράφηση των οδηγών του «Ράλι Ακρόπολις» στο μνημείο. Χωρίς τα οχήματά τους εννοείται... «Μα θα έχει παγκόσμια απήχηση» τους είπαν οι διοργανωτές. «Η Ακρόπολη δεν χρειάζεται διαφήμιση» ήταν η απάντηση.
«Τουλάχιστον ας μας πουν ξεκάθαρα: Δεν μπαίνετε σε Ακρόπολη, Δήλο και Σούνιο» λέει ο Α. Βενέτης. «Κι όχι να μπαίνεις σε μια ολοκηρη διαδικασία, ελπίζοντας πως ίσως αποτελεσεις εξαίρεση, ή να υπόκεισαι στην αυθαίρετη άποψη του καθενός για το τι είναι καλαίσθητο ή προσβλητικό για τα αρχαία».
Το πρόβλημα, για πολλούς συνομιλητές μας, είναι πως οι αρχαιολόγοι διαχειρίζονται κατ' αποκλειστικότητα την «ηθική» προστασία των μνημείων. Και, ενώ αυτό είναι λογικό στην περίπτωση ενός ντοκιμαντέρ (καθώς πρέπει να είναι ιστορικά συνεπές), δεν είναι και στις περιπτώσεις των ταινιών μυθοπλασίας. Σύμφωνα με τον Μ. Χολέβα, «Επρεπε να έχουν λόγο και άνθρωποι του κινηματογράφου, του θεάτρου ή των εικαστικών. Ενα σενάριο δεν είναι πάντα ευανάγνωστο σε κάποιον που αγνοεί την τεχνική και την αισθητική του κινηματογράφου».
Το σινεμά είναι έτσι κι αλλιώς ένα ρίσκο, ποτέ δεν ξέρεις πώς θα καταλήξει ένα σενάριο. Οι Γάλλοι πάντως είπαν ναι στην παραχώρηση του Λούβρου για τον «Κώδικα Ντα Βίντσι» και ζήτησαν ουκ ολίγα ανταλλάγματα γι' αυτό... Ενα από αυτά ήταν να παίξει στην ταινία ο Ζαν Ρενό.
Το θέμα πάντως της προσέλκυσης ξένων παραγωγών στην Ελλάδα είναι αρκετά περίπλοκο. Για ένα διάστημα φαίνεται πως είχε βγει διεθνώς ένα είδος ανεπίσημης ντιρεκτίβας του τύπου «Να αποφεύγετε την Ελλάδα για γυρίσματα. Θα έχετε προβλήματα».
Κάτι η απαγόρευση να γυριστεί η «Ελένη» του Γκατζογιάννη στη χώρα μας (τα σωματεία αντέδρασαν για ιδεολογικούς λόγους), κάτι οι απεργίες (για επιδόματα κ.λπ.) των ελληνικών συνεργείων που συμμετείχαν στον «Οθέλλο» του Τζεφιρέλι, που γυρίστηκε στην Κρήτη, κάτι οι υπέρογκες τιμές που ζητούσαν κάποιοι Κεφαλλονίτες επί Κορέλι, ε, δεν ήθελε και πολύ να μας βγει το όνομα. Ο Κόπολα γύρισε μεν τις «Ιστορίες της Νέας Υόρκης» στην Ακρόπολη, αλλά για πρωτοβάθμιους τεχνικούς πήρε Ιταλούς. Οσο για τους παραγωγούς της «Τροίας», για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο, πήγαν στη Μάλτα.
«Η Τροία», μας πληροφορεί ο Μ. Χολέβας, «ξόδεψε 9 εκατομμύρια δολάρια για αμοιβές κομπάρσων και ανειδίκευτων εργατών. Σκεφτείτε το όφελος που θα είχε λ.χ. η Πιερία, η οποία διαθέτει μια απέραντη αμμουδιά σαν κι αυτή που έψαχναν. Και σας θυμίζω πως τότε η ανεργία στους νέους της περιοχής έφτανε το 32%».
Και πώς χάσαμε τον «Αλέξανδρο» του Ολιβερ Στόουν; Ο διευθυντής φωτογραφιας Φαίδων Παπαμιχαήλ υποστηρίζει πως, όταν ο Στόουν ήρθε να δει τον Ευάγγελο Βενιζέλο, έχοντας ξεκαθαρίσει πως δεν ήθελε λεφτά αλλά μόνο υποστήριξη, περίμενε γύρω στα τρία τέταρτα έξω από το γραφείο του. Στο τέλος σηκώθηκε κι έφυγε...
Πάντως, οφείλουμε να πούμε πως η ταινία του ίδιου του Παπαμιχαήλ «Arcadia lost» γυρίστηκε σε θετικό κλίμα. Και δεν μετάνιωσε που προτίμησε την Ελλάδα από την Ινδία. Και μια κι ο λόγος για την τελευταία, το Μπόλιγουντ έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για την Ελλάδα (έχουν ήδη έρθει τρεις φορές). Ομως, εκτός από το ότι οι Ινδοί ταλαιπωρούνται με τις βίζες, αποθαρρύνονται από το όλο κλίμα. Ισως γιατί κατάλαβαν πως μάλλον δεν θα τους αφήσουν να κάνουν... χορευτικά σε αρχαιολογικό χώρο...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου