Τα Μ.Μ.Ε. στην εποχή της κρίσης και της εναλλακτικής πληροφόρησης

Το κείμενο αυτό είναι η τελευταία δημόσια ομιλία του πρόσφατα αποβιώσαντος καθηγητή του Ποινικού Δικαίου, Ιωάννη Μανωλεδάκη, στην εκδήλωση που διοργάνωσε στις 25 Ιανουαρίου 2011 η εφημερίδα «Χορτιάτης 570» με αφορμή τα 20 χρόνια από την πρώτη της έκδοση, όπως σημειώνει το πολύ καλό pressinaction.gr. Ο Μανωλεδάκης δεν είχε μπορέσει να παραβρεθεί. Έστειλε, όμως, την ομιλία του, όπως πάντα χειρόγραφη.
http://www.pressinaction.gr/politismos/mme/item/1878-ta-mme-stin-epoxi-tis-krisis-kai-tis-enallaktikis-pliroforisis


Κείμενο του Ιωάννη Μανωλεδάκη


Η σημερινή κρίση στη χώρα μας δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι ιδίως κρίση πολιτική (δηλαδή κρίση θεσμών) και κοινωνική που ανέδειξε όλα τα κακά χαρακτηριστικά του λαού μας (τον ατομικισμό, την έλλειψη κοινωνικού πνεύματος, την αδιαφορία για το συνάνθρωπό μας, τον λεγόμενο «ωχ-αδερφισμό») και παραμέρισε τα καλά χαρακτηριστικά (όπως είναι κυρίως το φιλότιμο).

Στον τομέα της πολιτικής, ενώ μετά την πτώση της δικτατορίας, το 1974, εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα ένα γνήσια δημοκρατικό πολίτευμα για πρώτη φορά στη νεώτερη ιστορία της, απαλλαγμένο από «στεγανά» εξουσίας, όπως ήταν τα ανάκτορα, και από τον κίνδυνο επιβολής δικτατορίας, η εξέλιξη μέχρι σήμερα δεν ήταν η αναμενόμενη σε ότι αφορά τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, έτσι ώστε να μπορεί να γίνεται λόγος για την επιβολή ενός είδους δικομματικής δικτατορίας.

Σ’ αυτήν την ανάδειξη του πολιτικού και κοινωνικού προβλήματος στη χώρα σε όλη του την έκταση συνέβαλαν αποφασιστικά, ως δομικό μέρος του προβλήματος, τα Μ.Μ.Ε., καθώς η κρίση εντάσσεται σ’ αυτό που ονομάζουμε «αλλαγή εποχής» που έγκειται στην ουσία της σε αντικατάσταση του πραγματικού από το εικονικό:

α) Αντικατάσταση των γεγονότων (είτε πρόκειται για διαδηλώσεις, είτε για επεισόδια) με την τηλεοπτική τους μετάδοση, με την τηλεοπτική ανάπλασή τους. Δεν είναι τυχαίο, πως οι διαδηλωτές επιλέγουν να δράσουν μπροστά στις κάμερες της TV και όσο οι κάμερες είναι εκεί. Όταν λείψουν οι κάμερες, τα γεγονότα είναι σα να μην υπάρχουν.

Σε μεγαλύτερη έκταση (σε μεγέθυνση ) και ο πόλεμος σήμερα είναι τηλεοπτικός. Η «μάχη του κόλπου» και η εισβολή στο Ιράκ «διεξάγονταν» στην οθόνη του CNN. Ό,τι έδειχνε το μεγάλο κανάλι της Αμερικής αυτό ήταν ο πόλεμος.

β) Αντικατάσταση της πολιτικής με την τηλεοπτική πολιτική, την αντιπαράθεση, αλλά και την ανάδειξη των πολιτικών μπροστά στις κάμερες της TV.

Υπάρχουν οι εκλεκτοί, οι ευνοούμενοι της τηλεόρασης πολιτικοί, που καλούνται συνεχώς στις πολιτικές εκπομπές, ενώ οι αγνοημένοι – που μπορεί να είναι πολύ πιο άξιοι – είναι καταδικασμένοι σε πολιτική υποβάθμιση.

γ) Αντικατάσταση της απονομής δικαιοσύνης με την τηλεοπτική δικαιοσύνη. «Τηλε-εισαγγελείς», «τηλε-κατήγοροι», «τηλε-ανακριτές» και «τηλε-δικαστές» απαγγέλλουν την κατηγορία, ανακρίνουν, και βγάζουν και την απόφαση! Όταν πολύ αργότερα, έρθει η πραγματική δικαιοσύνη να αποφασίσει, είναι πολύ αργά για τον κατηγορούμενο πολίτη. Αφενός γιατί η υπόθεση έχει ξεχαστεί, αφού δεν απασχολεί τα ΜΜΕ και αφετέρου γιατί ο κοινωνικός στιγματισμός, που αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της ποινής έχει συντελεστεί με την τηλε-δίκη, και δεν εξαλείφεται έστω και αν η πραγματική, η θεσμική δικαιοσύνη απαλλάξει τελικά αυτόν που κατηγορήθηκε και διασύρθηκε από τα ΜΜΕ.

Δ) Αντικατάσταση του πραγματικού πολιτισμού, που παράγεται αθόρυβα σε πειραματικά θέατρα νέων ή σε μουσικές ομάδες ή από ταλαντούχους συγγραφείς, με τον τηλεοπτικό πολιτισμό και γενικότερα με τον πολιτισμό των ΜΜΕ.

Κι εδώ ισχύει η προβολή των εκλεκτών των καναλιών και των μεγάλων δημοσιογραφικών συγκροτημάτων, του «πολιτισμού της παρέας»,   όπου οι ίδιοι και οι ίδιοι προβάλλονται, γίνονται γνωστοί και καθιερώνονται, ενώ άλλοι, εξίσου ή και περισσότερο ταλαντούχοι, αγνοούνται συστηματικά και είναι σα να μην υπάρχουν για το ευρύ κοινό.

Όσο για το μοντέλο ψυχαγωγίας των ΜΜΕ, εδώ επικρατεί ο απόλυτος λαϊκισμός και εξευτελισμός του ανθρώπου, όπου ατάλαντοι νέοι άνθρωποι συναγωνίζονται για τη βράβευσή τους για ν’ αποδείξουν στους αφελείς τηλεθεατές ότι όλοι μπορούμε να γίνουμε αστέρες!

Τελικά: Το σοκ που προκαλεί η εφαρμογή της συνταγής του αχαλίνωτου καπιταλισμού στην κοινωνία για την πλήρη επικράτηση των νόμων της αγοράς και την κατάργηση της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία υπέρ των ασθενέστερων τάξεων, καθώς και την πλήρη συρρίκνωση της κοινωνικής πρόνοιας, δημιουργεί ένα ΝΕΟ ΕΙΔΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ: τον εγωιστικό, αντικοινωνικό καταναλωτή, που δεν μπορεί πια να κρίνει την εξουσία , αφού δεν μπορεί να περιμένει τίποτε από αυτήν, που δεν ενδιαφέρεται να ασκήσει τα πολιτικά του δικαιώματα, αφού του φαίνονται εντελώς άχρηστα, που αφήνεται έρμαιο στους νόμους της αγοράς.

Στη δημιουργία αυτού του τύπου, του νέου είδους ανθρώπου πρωταρχικό ρόλο παίζουν τα ΜΜΕ με την απαξίωση των πάντων, με το κυνήγι της ισοπεδωτικής είδησης και την κατατρομοκράτηση των τηλεθεατών, αλλά και των αναγνωστών των εφημερίδων καθώς προβάλλεται υπερβολικά η καταστροφολογία. Έτσι, ενισχύεται το σοκ στον κοινωνικό χώρο και αποθαρρύνονται όσοι επιμένουν να αντιστέκονται στο επιβαλλόμενο μοντέλο του νεοφιλελευθερισμού.

Ωστόσο, όσοι έχουμε ακόμη δυνάμεις πρέπει να αντισταθούμε! Εγώ δεν έχω να σας προτείνω άλλο μοντέλο!