Λίγο πριν φύγει, συναντήσαμε τον τελευταίο ναρκαλιευτή της νεκρής ζώνης και μας περιέγραψε τις εμπειρίες, τις δυσκολίες και τα συναισθήματα από την εργασία στα κυπριακά ναρκοπέδια
Εφτά χρόνια και τουλάχιστον 27.000 νάρκες μετά, οι ναρκαλιευτές που εργάστηκαν στην Κύπρο για την αποναρκοθέτηση της νεκρής ζώνης έχουν ολοκληρώσει το έργο τους, παραδίδοντας στους ντόπιους νέες εκτάσεις για εκμετάλλευση και ένα ασφαλέστερο μέλλον. Μετά την τελευταία αποναρκοθέτηση μάλιστα, τον περασμένο Φεβρουάριο, οι ναρκαλιευτές αποχώρησαν από το νησί, με επόμενο προορισμό είτε τις πατρίδες τους, στην Αφρική, είτε την επόμενη χώρα που καλούνται να καθαρίσουν από τις νάρκες. Όλοι, πλην ενός, του υπεύθυνου των επιχειρήσεων αποναρκοθέτησης των Ηνωμένων Εθνών, Max Dyck, ο οποίος έμεινε πίσω για να οργανώσει τις τελευταίες γραφειοκρατικές λεπτομέρειες. Συναντήσαμε τον κ. Dyck ένα πρωινό στο γραφείο του, στο αεροδρόμιο Λευκωσίας και μας περιέγραψε τα συναισθήματα τού τελευταίου ναρκαλιευτή στο νησί, τη δράση της ομάδας MAC (Mine Action Centre - Κέντρο Δράσης για τις Νάρκες), τις ευκολίες, αλλά και τις δυσκολίες που συνάντησαν οι ναρκαλιευτές στην Κύπρο. Ο ίδιος συντόνιζε το έργο της αποναρκοθέτησης της νεκρής ζώνης τα τελευταία χρόνια, εποπτεύοντας το έργο που γινόταν στα ναρκοπέδια, ελέγχοντας τα μέτρα ασφαλείας και δίνοντας οδηγίες στους ναρκαλιευτές για τη δράση τους.
Τουλάχιστον 27. 214 νάρκες
Το έργο της αποναρκοθέτησης της νεκρής ζώνης ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2004, με χρηματοδότηση κυρίως από την ΕΕ και την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και με εισφορές ξένων κυβερνήσεων, όπως ο Καναδάς, η Σλοβενία, η Αγγλία και η Ουγγαρία. Το Νοέμβριο του 2006 η νεκρή ζώνη της Λευκωσίας είχε κιόλας καθαριστεί και τον Φεβρουάριο του 2011αφαιρέθηκε και απενεργοποιήθηκε η τελευταία ενεργή νάρκη της νεκρής ζώνης.
Συνολικά, 62 ναρκαλιευτές εργάστηκαν σε 81 ναρκοπέδια, σε μια έκταση που εκτάθηκε σε 10,9 τετραγωνικά χλμ, αφαιρώντας περισσότερες από 27.214 νάρκες. "Για το μέγεθός της, η Κύπρος είχε πολλές νάρκες", μας είπε ο κ. Dyck, σημειώνοντας ότι η ομάδα της UNFICYP αφαίρεσε αποκλειστικά τις νάρκες που είχαν τοποθετηθεί από τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής και την Εθνική Φρουρά, το 1974, εντός της νεκρής ζώνης. Στο νησί απομένουν τώρα ακόμη τέσσερα ναρκοπέδια, τρία της Εθνικής Φρουράς στις ελεύθερες περιοχές, κοντά στη Λουρουτζίνα, και ένα του κατοχικού στρατού στο Βαρώσι, στα οποία δεν μπορούν να επέμβουν. "Αν υπήρχε πολιτική βούληση, θα ήταν εύκολο να καθαριστεί όλη", επισημαίνει ο συντονιστής των ναρκαλιευτών, σημειώνοντας πως, οι ίδιοι θα ήθελαν, εφόσον τους ζητηθεί, να καθαρίσουν και τις εναπομείνασες νάρκες εκτός της πράσινης γραμμής. Εξάλλου, χάρη στην αποναρκοθέτηση, αγρότες παίρνουν πίσω τη γη τους και δρόμοι καθαρίζουν, δίνοντας την ευκαιρία να ανοίξουν νέα οδοφράγματα, όπως συνέβη στην περίπτωση της Λήδρας και του Λιμνίτη.
Το έργο της αποναρκοθέτησης της νεκρής ζώνης ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2004, με χρηματοδότηση κυρίως από την ΕΕ και την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και με εισφορές ξένων κυβερνήσεων, όπως ο Καναδάς, η Σλοβενία, η Αγγλία και η Ουγγαρία. Το Νοέμβριο του 2006 η νεκρή ζώνη της Λευκωσίας είχε κιόλας καθαριστεί και τον Φεβρουάριο του 2011αφαιρέθηκε και απενεργοποιήθηκε η τελευταία ενεργή νάρκη της νεκρής ζώνης.
Συνολικά, 62 ναρκαλιευτές εργάστηκαν σε 81 ναρκοπέδια, σε μια έκταση που εκτάθηκε σε 10,9 τετραγωνικά χλμ, αφαιρώντας περισσότερες από 27.214 νάρκες. "Για το μέγεθός της, η Κύπρος είχε πολλές νάρκες", μας είπε ο κ. Dyck, σημειώνοντας ότι η ομάδα της UNFICYP αφαίρεσε αποκλειστικά τις νάρκες που είχαν τοποθετηθεί από τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής και την Εθνική Φρουρά, το 1974, εντός της νεκρής ζώνης. Στο νησί απομένουν τώρα ακόμη τέσσερα ναρκοπέδια, τρία της Εθνικής Φρουράς στις ελεύθερες περιοχές, κοντά στη Λουρουτζίνα, και ένα του κατοχικού στρατού στο Βαρώσι, στα οποία δεν μπορούν να επέμβουν. "Αν υπήρχε πολιτική βούληση, θα ήταν εύκολο να καθαριστεί όλη", επισημαίνει ο συντονιστής των ναρκαλιευτών, σημειώνοντας πως, οι ίδιοι θα ήθελαν, εφόσον τους ζητηθεί, να καθαρίσουν και τις εναπομείνασες νάρκες εκτός της πράσινης γραμμής. Εξάλλου, χάρη στην αποναρκοθέτηση, αγρότες παίρνουν πίσω τη γη τους και δρόμοι καθαρίζουν, δίνοντας την ευκαιρία να ανοίξουν νέα οδοφράγματα, όπως συνέβη στην περίπτωση της Λήδρας και του Λιμνίτη.
Οι ναρκαλιευτές
Οι άνδρες που αφαιρούσαν όλα αυτά τα χρόνια τις νάρκες από την ξερή κυπριακή γη, με καταγωγή από την Αφρική (Μοζαμβίκη, Ζιμπάμπουε κ.ά.), σαφώς πιο έμπειροι πια στη δουλειά τους, έφυγαν ήδη για τον επόμενο προορισμό τους: Άλλοι στο Αφγανιστάν, άλλοι στη Μοζαμβίκη και άλλοι στο Σουδάν, περιοχές όλες πιο δύσκολες για αποναρκοθέτηση απ' ό,τι η Κύπρος. "Στο Αφγανιστάν υπάρχει ζήτημα με την προσωπική τους ασφάλεια ενώ εργάζονται. Στο Σουδάν υπάρχουν τεράστια ναρκοπέδια χωρίς στοιχεία για το πού είναι οι νάρκες. Επιπλέον, οι θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλές και η τροφή δυσεύρετη", λέει ο κ. Dyck. Όμως, απ' όλους όσοι εργάστηκαν στα ναρκοπέδια της Κύπρου, ένας δεν θα γυρίσει ποτέ στο σπίτι του. Είναι ο Felisberto Novele από τη Μοζαμβίκη, ο 48χρονος ναρκαλιευτής, πατέρας οχτώ παιδιών, που σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 2009 από ατύχημα με νάρκη στο μεικτό ναρκοπέδιο UN 4426. Αυτό ήταν το δεύτερο από τα δύο ατυχήματα ναρκαλιευτών στην Κύπρο, αφού νωρίτερα, το 2008, ένας ναρκαλιευτής έχασε το πόδι του από νάρκη.
Οι άνδρες που αφαιρούσαν όλα αυτά τα χρόνια τις νάρκες από την ξερή κυπριακή γη, με καταγωγή από την Αφρική (Μοζαμβίκη, Ζιμπάμπουε κ.ά.), σαφώς πιο έμπειροι πια στη δουλειά τους, έφυγαν ήδη για τον επόμενο προορισμό τους: Άλλοι στο Αφγανιστάν, άλλοι στη Μοζαμβίκη και άλλοι στο Σουδάν, περιοχές όλες πιο δύσκολες για αποναρκοθέτηση απ' ό,τι η Κύπρος. "Στο Αφγανιστάν υπάρχει ζήτημα με την προσωπική τους ασφάλεια ενώ εργάζονται. Στο Σουδάν υπάρχουν τεράστια ναρκοπέδια χωρίς στοιχεία για το πού είναι οι νάρκες. Επιπλέον, οι θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλές και η τροφή δυσεύρετη", λέει ο κ. Dyck. Όμως, απ' όλους όσοι εργάστηκαν στα ναρκοπέδια της Κύπρου, ένας δεν θα γυρίσει ποτέ στο σπίτι του. Είναι ο Felisberto Novele από τη Μοζαμβίκη, ο 48χρονος ναρκαλιευτής, πατέρας οχτώ παιδιών, που σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 2009 από ατύχημα με νάρκη στο μεικτό ναρκοπέδιο UN 4426. Αυτό ήταν το δεύτερο από τα δύο ατυχήματα ναρκαλιευτών στην Κύπρο, αφού νωρίτερα, το 2008, ένας ναρκαλιευτής έχασε το πόδι του από νάρκη.
Γραφειοκρατία κι ευκολία
Όπως εξηγεί ο κ. Dyck, στην Κύπρο συνάντησαν ένα από τα ευκολότερα ναρκοπέδια του κόσμου. Ο λόγος ήταν ότι και οι δύο στρατοί, τοποθετώντας τις νάρκες αμέσως μετά την κατάπαυση του πυρός, ετοίμαζαν ακριβέστατους χάρτες για τα ναρκοπέδια. Μοναδικό μειονέκτημα, η εκκρεμότητα του πολιτικού προβλήματος, που ανάγκαζε ταυτόχρονα τους δύο στρατούς να ζητούν λεπτομερείς διατυπώσεις, προτού παραχωρήσουν τους χάρτες και άδεια διέλευσης στα ναρκοπέδια που βρίσκονταν υπό τον έλεγχό τους. "Και οι δύο πλευρές μας προμήθευαν με πλήρεις χάρτες. Ζητούσαμε άδεια για να μπούμε στα ναρκοπέδια, η οποία καθυστερούσε, κάποτε έως και εφτά μήνες. Για να ξεκινήσουμε το έργο μας, προηγούταν μια συνεχής αλληλογραφία για τις λεπτομέρειες, πώς θα μπουν οι ναρκαλιευτές, πού ακριβώς θα πάνε, τι θα κάνουν. Ήταν μια πολύ αργή διαδικασία, μόνο εδώ ήταν τόσο αργή, όμως και μόνο εδώ είχαμε τόσο λεπτομερή καταγραφή των ναρκοπεδίων". Η εξαιρετική χαρτογράφηση τούς βοήθησε άλλωστε να μην βαδίζουν στα τυφλά, με τον μεγάλο κίνδυνο που αυτό συνεπάγεται, όπως συμβαίνει ακόμα σε άλλες χώρες, κυρίως της Αφρικής. "Στη Μοζαμβίκη τη δεκαετία του '80-'90 φύτεψαν πολλές νάρκες, δεν ξέρουν ακριβώς πόσες και πού", λέει ο Max Dyck, συγκρίνοντας τους κινδύνους.
Όπως εξηγεί ο κ. Dyck, στην Κύπρο συνάντησαν ένα από τα ευκολότερα ναρκοπέδια του κόσμου. Ο λόγος ήταν ότι και οι δύο στρατοί, τοποθετώντας τις νάρκες αμέσως μετά την κατάπαυση του πυρός, ετοίμαζαν ακριβέστατους χάρτες για τα ναρκοπέδια. Μοναδικό μειονέκτημα, η εκκρεμότητα του πολιτικού προβλήματος, που ανάγκαζε ταυτόχρονα τους δύο στρατούς να ζητούν λεπτομερείς διατυπώσεις, προτού παραχωρήσουν τους χάρτες και άδεια διέλευσης στα ναρκοπέδια που βρίσκονταν υπό τον έλεγχό τους. "Και οι δύο πλευρές μας προμήθευαν με πλήρεις χάρτες. Ζητούσαμε άδεια για να μπούμε στα ναρκοπέδια, η οποία καθυστερούσε, κάποτε έως και εφτά μήνες. Για να ξεκινήσουμε το έργο μας, προηγούταν μια συνεχής αλληλογραφία για τις λεπτομέρειες, πώς θα μπουν οι ναρκαλιευτές, πού ακριβώς θα πάνε, τι θα κάνουν. Ήταν μια πολύ αργή διαδικασία, μόνο εδώ ήταν τόσο αργή, όμως και μόνο εδώ είχαμε τόσο λεπτομερή καταγραφή των ναρκοπεδίων". Η εξαιρετική χαρτογράφηση τούς βοήθησε άλλωστε να μην βαδίζουν στα τυφλά, με τον μεγάλο κίνδυνο που αυτό συνεπάγεται, όπως συμβαίνει ακόμα σε άλλες χώρες, κυρίως της Αφρικής. "Στη Μοζαμβίκη τη δεκαετία του '80-'90 φύτεψαν πολλές νάρκες, δεν ξέρουν ακριβώς πόσες και πού", λέει ο Max Dyck, συγκρίνοντας τους κινδύνους.
Και τώρα, καλλιέργειες
Εξάλλου, στην Κύπρο, δεν βρήκαν ακριβώς και τόσο πολλές νάρκες όσες είχαν δηλωθεί στους χάρτες: Άλλες καταστράφηκαν από φωτιές του καλοκαιριού στα ξεραμένα ναρκοπέδια, κάποιες λίγες πατήθηκαν από ανθρώπους που προσπάθησαν να διασχίσουν παράνομα τη νεκρή ζώνη και άλλες δεν είχαν καν τοποθετηθεί πραγματικά από τους στρατούς στην έκταση που είχε δηλωθεί. Είτε με τα χέρια, και με ειδική, εξαιρετικά προσεκτική εργασία των ίδιων
Και όμως, υπάρχουν
Κάνοντας έναν απολογισμό της εργασίας του εδώ, ο Max Dyck σημειώνει πως η Κύπρος είναι το ευκολότερο ναρκοπέδιο που εργάστηκε ποτέ. Οι αποστάσεις ήταν μικρές, οι νάρκες καταγεγραμμένες και η τροφή τους εξασφαλισμένη. "Το πρόβλημα εδώ είναι η πολιτική, η διαδικασία αργούσε", λέει. Άλλωστε, για τους ναρκαλιευτές που βρέθηκαν αυτά τα εφτά χρόνια στο νησί, η Κύπρος ήταν μια μοναδική περίπτωση. "Εργάζεσαι στη νεκρή ζώνη. Δεν έχεις επαφές με τον κόσμο, είναι και η μοναδικότητα του κυπριακού προβλήματος. Πουθενά στον κόσμο δεν έχει νεκρή ζώνη που ελέγχεται από τα Ηνωμένα Έθνη". Απ' την άλλη, το γεγονός ότι τα ναρκοπέδια ήταν στη νεκρή ζώνη, άρα σε απρόσιτες περιοχές, κάνει τους ντόπιους να μην αντιλαμβάνονται ότι και στο νησί μας υπάρχουν νάρκες. "Νομίζουν πως είναι ένα πρόβλημα εξωτερικό. Ας πούμε, στη Λουρουτζίνα έχει ένα ναρκοπέδιο δίπλα στον αυτοκινητόδρομο, σχεδόν περνούν από πάνω. Δεν είναι επικίνδυνο, δεν επιτρέπεται η πρόσβαση σ' αυτό και είναι πλήρως ελεγχόμενο. Όμως υπάρχει. Οι άνθρωποι δεν ζουν μ' αυτό καθημερινά. Δεν πεθαίνουν εκατοντάδες άνθρωποι, όπως αλλού, αν και κάποιοι ήδη έχασαν τη ζωή τους, προσπαθώντας παράνομα να περάσουν από τη μια πλευρά στην άλλη. Η μεγαλύτερη πλειοψηφία όμως δεν συνειδητοποιεί ότι για να περνούν σήμερα τη Λήδρας, έπρεπε να μπούμε και να καθαρίσουμε τον δρόμο. Καθαρίσαμε τέσσερις βόμβες εκεί", λέει.
Όσο για τον ίδιο; Τώρα πια νιώθει "υπέροχα". Πρώην υπάλληλος εμπορικής εταιρείας, τώρα πια εργοδοτείται από τα Ηνωμένα Έθνη και, μόλις ολοκληρώσει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που απέμειναν στην Κύπρο, περιμένει οδηγίες για το επόμενο ναρκοπέδιο, κάπου αλλού στον κόσμο. "Στο τέλος της μέρας, τι είναι η αποναρκοθέτηση; Μια παγκόσμια προσπάθεια να βελτιώσουμε τη ζωή των ανθρώπων. Πάω σε ένα μέρος και πρέπει να λύσω αυτό το πρόβλημα όσο το δυνατόν πιο σύντομα, να κάνουμε καλύτερο το μέλλον ων ανθρώπων", καταλήγει.
Εξάλλου, στην Κύπρο, δεν βρήκαν ακριβώς και τόσο πολλές νάρκες όσες είχαν δηλωθεί στους χάρτες: Άλλες καταστράφηκαν από φωτιές του καλοκαιριού στα ξεραμένα ναρκοπέδια, κάποιες λίγες πατήθηκαν από ανθρώπους που προσπάθησαν να διασχίσουν παράνομα τη νεκρή ζώνη και άλλες δεν είχαν καν τοποθετηθεί πραγματικά από τους στρατούς στην έκταση που είχε δηλωθεί. Είτε με τα χέρια, και με ειδική, εξαιρετικά προσεκτική εργασία των ίδιων
Και όμως, υπάρχουν
Κάνοντας έναν απολογισμό της εργασίας του εδώ, ο Max Dyck σημειώνει πως η Κύπρος είναι το ευκολότερο ναρκοπέδιο που εργάστηκε ποτέ. Οι αποστάσεις ήταν μικρές, οι νάρκες καταγεγραμμένες και η τροφή τους εξασφαλισμένη. "Το πρόβλημα εδώ είναι η πολιτική, η διαδικασία αργούσε", λέει. Άλλωστε, για τους ναρκαλιευτές που βρέθηκαν αυτά τα εφτά χρόνια στο νησί, η Κύπρος ήταν μια μοναδική περίπτωση. "Εργάζεσαι στη νεκρή ζώνη. Δεν έχεις επαφές με τον κόσμο, είναι και η μοναδικότητα του κυπριακού προβλήματος. Πουθενά στον κόσμο δεν έχει νεκρή ζώνη που ελέγχεται από τα Ηνωμένα Έθνη". Απ' την άλλη, το γεγονός ότι τα ναρκοπέδια ήταν στη νεκρή ζώνη, άρα σε απρόσιτες περιοχές, κάνει τους ντόπιους να μην αντιλαμβάνονται ότι και στο νησί μας υπάρχουν νάρκες. "Νομίζουν πως είναι ένα πρόβλημα εξωτερικό. Ας πούμε, στη Λουρουτζίνα έχει ένα ναρκοπέδιο δίπλα στον αυτοκινητόδρομο, σχεδόν περνούν από πάνω. Δεν είναι επικίνδυνο, δεν επιτρέπεται η πρόσβαση σ' αυτό και είναι πλήρως ελεγχόμενο. Όμως υπάρχει. Οι άνθρωποι δεν ζουν μ' αυτό καθημερινά. Δεν πεθαίνουν εκατοντάδες άνθρωποι, όπως αλλού, αν και κάποιοι ήδη έχασαν τη ζωή τους, προσπαθώντας παράνομα να περάσουν από τη μια πλευρά στην άλλη. Η μεγαλύτερη πλειοψηφία όμως δεν συνειδητοποιεί ότι για να περνούν σήμερα τη Λήδρας, έπρεπε να μπούμε και να καθαρίσουμε τον δρόμο. Καθαρίσαμε τέσσερις βόμβες εκεί", λέει.
Όσο για τον ίδιο; Τώρα πια νιώθει "υπέροχα". Πρώην υπάλληλος εμπορικής εταιρείας, τώρα πια εργοδοτείται από τα Ηνωμένα Έθνη και, μόλις ολοκληρώσει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που απέμειναν στην Κύπρο, περιμένει οδηγίες για το επόμενο ναρκοπέδιο, κάπου αλλού στον κόσμο. "Στο τέλος της μέρας, τι είναι η αποναρκοθέτηση; Μια παγκόσμια προσπάθεια να βελτιώσουμε τη ζωή των ανθρώπων. Πάω σε ένα μέρος και πρέπει να λύσω αυτό το πρόβλημα όσο το δυνατόν πιο σύντομα, να κάνουμε καλύτερο το μέλλον ων ανθρώπων", καταλήγει.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πολίτης της Κύπρου στις 26/4/2011.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου